5 czy 50 twarzy kultury popularnej? Pop jako kultura remiksu / wykład dra. Mikołaja Marceli

Matei Călinescu w Five Faces of Modernity, zgodnie z tytułem książki, definiuje pięć twarzy kultury nowoczesnej. Organizatorzy konferencji 50 Shades of Popular Culture sugerują z kolei, że – odwołując się do polskiego tłumaczenia tytułu cyklu powieściowego E.L. James, do którego nawiązuje nazwa konferencji – kultura popularna ma tych twarzy aż pięćdziesiąt. Tę mnogość twarzy dostrzega także John Storey, który przekonuje, że nie powinniśmy mówić o jednej, ale raczej o wielu kulturach popularnych – w zależności od tego, w jakim kontekście ją definiujemy. Jeśli natomiast żartobliwie próbowałbym odpowiedzieć na pytanie, skąd to magiczne, dziesięciokrotne rozmnożenie, powiedziałbym, że kultura popularna dokonała remiksu pięciu oblicz modernizmu i właśnie tym sposobem zyskała swoich pięćdziesiąt twarzy.

Remiks wydaje mi się jednym z najważniejszych, jeśli nie najważniejszym, mechanizmem rządzącym popkulturą. Dlatego chciałbym wyjść od próby zremiksowania książki Lawrence’a Lessiga Remiks. Aby sztuka i biznes rozkwitały w hybrydowej gospodarce oraz poświęconego remiksowi i samplingowi wystąpienia Marka Ronsona w ramach TED, by bliżej przejrzeć się procesom, jakie współcześnie warunkują funkcjonowanie kultury popularnej. Choć remiks i samplowanie kojarzą się przede wszystkim z muzyką, wydają się bardzo dobrze oddawać to, z czym mamy do czynienia także w innych mediach, poczynając od literatury, przez serial i film, a na grach komputerowych kończąc.

Dzisiejszy pop składa się z przeróbek dawnych mitów, legend oraz tekstów zarówno kultury wysokiej, jak i kultury popularnej. Natomiast nowe teksty popkultury w momencie wejścia do obiegu odbiorczego niemal natychmiast stają się zbiorem sampli do dalszego wykorzystania. Dlatego remake, spin-off, fanfic, mash-up czy crossover to niektóre z pięćdziesięciu twarzy popkultury, którym chciałbym się przyjrzeć z bliska.

Te oblicza ujawniają oddolny, nierzadko wywrotowy charakter dzisiejszej kultury popularnej, który dostrzec można w zjawiskach, takich jak opisane przez Henry’ego Jenkinsa „kłusownictwo tekstowe” czy praktykach „przepisywania” fabuł i bohaterów pod kątem ideologicznym. Pozwalają one także spojrzeć na pop jako pole żywiołowej i kreatywnej bitwy między rozmaitymi siłami, tworzącej nie jedną, ale wiele kultur popularnych. W tym kontekście, jak zauważa John Fiske, ekskorporacja, która cechuję popkulturę i którą rozumieć można także jako swego rodzaju remiks, jest szansą na tworzenie własnej kultury przez grupy podporządkowane w społeczeństwie.

Pod tym względem pop jest częścią opisanej przez Ewę Rewers „obscenicznej kultury cytatu”. „Przepisywanie”, duplikacja, „poetyka cytowania”, powtórzenie, iteracja, stereotypia to kolejne twarze popkultury. Według Rewers, są one wstępem do estetyki, „w której źródłem przyjemności staje się nie tylko powtórzenie przeszłości: jej tekstów i doświadczeń, lecz także powtórzenie rzeczywiści przez pozór, a pozoru przez rzeczywistość”. Jest to możliwe, bo kultura cytatu podważa kluczową dla nowoczesności spójność dzieła jako niepodzielnej i niepowtarzalnej całości i „zachęca do znoszenia dystansów, do stawania w bezpośredniej bliskości dzieł i autorów, starannie poprzez społeczne systemy wartości dotychczas izolowanych”. W popie cytowanie staje się zasadą i prawem, a remiks narzędziem odsłaniania jego nowych, choć do pewnego stopnia już dobrze znanych, twarzy.

 
Termin: 20 lutego
Miejsce: ul. Grodzka 64, Aula im. Jana Błońskiego
Godzina: 15:00-16:30 (w tym półgodzinna dyskusja)
Organizator: Ośrodek Badawczy Facta Ficta
WSTĘP WOLNY!
Strona wydarzenia na FB.

 
Mikołaj Marcela – wykładowca akademicki, pisarz, autor tekstów piosenek. Doktor nauk humanistycznych, magister filologii polskiej i filozofii. Wykłada literaturę i kulturę popularną na Uniwersytecie Śląskim. Współtwórca i współkoordynator kierunku Sztuka pisania na UŚ. Autor monografii naukowej Monstruarium nowoczesne poświęconej najpopularniejszym potworom w kulturze nowoczesnej (wampiry, zombie, widma, obcy, androidy). Autor powieści o żywych trupach Niemartwi. Ciała wasze jak chleb oraz powieści science fiction GeneSis. Tekściarz w wyróżnianym w amerykańskich konkursach muzycznych projekcie Magnetic Clouds. Publikował m.in. w „Tekstach Drugich”, „Czasie Kultury”, „Świecie i Słowie” oraz „Kulturze Popularnej”. Prowadzi bloga kulinarnego Kuchnia Dr. Marceli.